Interview gepubliceerd in het novembernummer van Filosofie Magazine:
Alleen radicale verandering behoedt ons voor klimaatrampen, zegt historicus Philipp Blom. Welk verhaal is groot genoeg om ons hiervan te doordringen?
Wij voeren een oorlog tegen de toekomst,’ schrijft Philipp Blom in zijn jongste essay Het grote wereldtoneel. ‘Wij veroveren en bezetten een territorium en buiten het uit en verwoesten wat er is, en niemand houdt ons tegen, want zij die het zouden moeten verdedigen zijn nog niet geboren.’
Zelfs als rijke industriële landen hun CO2-voetafdruk in 2050 tot nul hebben teruggebracht, ‘zullen landen als Oostenrijk, Frankrijk, Nederland of Duitsland al deels steppe zijn of onder water liggen’.
Blom herinnert in zijn essay aan een eerdere klimaatcrisis: de Kleine IJstijd, die begon in de vijftiende eeuw. Als gevolg van verregende zomers en strenge winters kampte Europa met mislukte oogsten. Aanvankelijk zagen Europeanen de Kleine IJstijd als een manifestatie van de toorn Gods, die om bezwering vroeg door middel van boetediensten en heksenjachten.
‘Mensen dachten in een religieus patroon,’ licht Blom toe in een Skype-gesprek, ‘maar daarmee konden ze hun problemen niet doorgronden, laat staan oplossen.’
Uiteindelijk ontwikkelden wetenschappers botanische technieken om onder de nieuwe omstandigheden landbouw te kunnen bedrijven. Handelsroutes werden ontsloten om gewassen van ver te halen. Wetenschap en markt boden redding, waardoor er ruimte ontstond voor het nieuwe mens- en maatschappijbeeld van de Verlichting.
De geschiedenis heeft gevoel voor ironie. Dit keer is het volgens Blom juist het huwelijk van markt en wetenschap dat ons in de problemen brengt. ‘Net als in de Kleine IJstijd zijn we verstrikt geraakt in een denkpatroon waarvoor we nog geen alternatief zien. Destijds was een technologische beheersing van de natuur het antwoord op een klimaatcrisis. Maar datgene wat ons toen redding bood, blijkt nu een proces van langzame zelfmoord te zijn. De droom van de mens als heer en meester over de aarde stort voor onze ogen in elkaar. De vraag is dus: hoe kunnen we een andere visie op de wereld ontwikkelen, een ander verhaal over onszelf?’
Lees verder op filosofie.nl!