JEUNE & JOLIE (regie: François Ozon).
Voorafgaand aan Jeune & jolie werd in bioscoop Rialto een spotje vertoond van Free a Child, een organisatie die zich inzet voor het beëindigen van kinderprostitutie. Het spotje toonde enkele meisjes die ergens in Thailand uit een klein, smerig zolderkamertje worden bevrijd.
Na deze beelden leek de hoofdpersoon uit François Ozons nieuwe film extra decadent: een minderjarig Europees meisje uit een middenklasse familie dat de prostitutie ingaat, gewoon via internet, zonder externe druk van een pooier, because she can. Het lijkt de 17-jarige Isabelle (Ozons nieuwe muze Marine Vacth) niet eens om het geld te gaan. Ze spaart haar verdiensten keurig op, misschien omdat ze zelf ook nog niet weet waar ze dat geld aan zal besteden. De vraag die Ozon stelt is dus: verdient dit kind het ook niet om gered te worden, net zoals die meisjes in Thailand?
Leitmotiv is het gedicht ‘Romance’ van Arthur Rimbaud, dat in de film door middelbare scholieren wordt gereciteerd: ‘wanneer je 17 bent, ben je nog niet serieus’. Maar als je op je 17e wel serieus bent, zoals Isabelle, ben je nog niet automatisch volwassen.
Dissociatie tijdens de daad
Ozons personages zijn nooit transparant, en hun seksualiteit is dat evenmin. Wat drijft Isabelle? Vindt ze het spannend om met oudere, meer ervaren mannen naar bed te gaan? Jeune & jolie opent met Isabelle’s ontmaagding, tijdens een zomervakantie vlak voor haar 17e verjaardag. Ozon brengt de gebeurtenis in beeld met een staaltje psychologische cameravoering dat zich makkelijker laat bekijken dan beschrijven. Isabelle treedt uit haar lichaam, en ze kijkt onaangedaan naar zichzelf terwijl ze wordt gepenetreerd. Een beetje zoals Diane Keaton in Annie Hall. Door de positie van Ozons camera ziet de beweging van de jongen er mechanisch uit, alsof je naar een jaknikker zit te kijken. Isabelle verwerft een zekere macht door haar distantie, maar het maakt haar ook treurig en eenzaam.
Is het deze afstandelijke houding ten opzichte van seks – een soort dissociatie tijdens de daad – die Isabelle in staat stelt om haar lichaam te verkopen? Jeune als ze is houdt ze echter geen rekening met de emotionele consequenties van haar bijbaantje. Ze heeft een favoriete klant, gespeeld door de altijd formidabele Vlaamse acteur Johan Leysen. Deze man stelt zich kwetsbaar op, en hij is in Isabelle geïnteresseerd zonder de ongeschreven regels van het vak te overtreden. De seksscènes tussen Leysen en Vacth zijn tamelijk grafisch in beeld gebracht. La belle et la bête. Het is alsof Isabelle bij hem voor de tweede keer – en uiteindelijk op een veel ingrijpender manier – haar onschuld verliest.
Satire op de bourgeoisie
De vertelde tijd van Jeune & jolie beslaat vier seizoenen. Gedurende de laatste twee seizoenen toont Ozon het ongemak binnen Isabelle’s familie als haar geheime escapades aan het licht komen. Ineens is ze een vreemde, een taboe binnen het gezin. Alleen al haar aanwezigheid aan de eettafel heeft een ontwrichtende werking. Het gaat niet meer om de vraag hoe het allemaal zo gekomen is, maar om hoe alles in het gezin zo snel mogelijk weer normaal kan worden. Isabelle’s redding wordt ‘uitbesteed’ aan een psychiater. Hij komt met de hapklare conclusie komt dat ze een vaderfiguur mist (altijd lachen, psychiaters in films – zelfs wanneer ze het bij het rechte eind lijken te hebben).
Ozon stelt zich niet zo moralistisch op als Jean-Luc Godard, een filmmaker die te pas en te onpas hoerenpersonages van stal haalde om te demonstreren hoe mensen gecorrumpeerd worden door de consumptiemaatschappij. Toch is Ozon een van de weinige filmmakers die nog sleutelt aan die oude fiets van de Europese kunstcinema: de satire op de bourgeoisie. Isabelle’s moeder en stiefvader zien zichzelf als waanzinnig progressief, maar hun hypocrisie is al zichtbaar in de schielijke manier waarop stiefvader een joint in de asbak uitdrukt als Isabelle onverwacht thuiskomt. Met dit kleine gebaar programmeert Ozon de kijker. Moeder is teleurgesteld in haar dochter, maar ze blijkt zelf een scheve schaats te rijden; stiefvader spreekt zijn afkeuring uit, maar hij bekijkt zijn stiefdochter na de ontmaskering met hernieuwde – seksuele – interesse. De enige die niet anders naar Isabelle gaat kijken is haar broertje, een puberjongen die net zijn eigen seksualiteit begint te ontdekken. Isabelle wordt tijdens de laatste twee seizoenen van het verhaal steeds meer een enigmatische figuur, een aangever die het geklungel van haar omgeving aan het licht brengt. Ze verdient het om gered te worden, maar er is niemand in haar omgeving die nog weet hoe dat moet.
Jeune & jolie. 2013, Frankrijk, 95 min., kleur. Regie en scenario – François Ozon; Productie – Eric Altmayer en Nicolas Altmayer; Camera – Pascal Marti; Montage – Laure Gardette; Production design – Katia Wyszkop; Muziek – Philippe Rombi; Met: Marine Vacth (Isabelle), Géraldine Pailhas (Sylvie), Frédéric Pierrot (Patrick), Fantin Ravat (Victor), Johan Leysen (Georges), Charlotte Rampling (Alice), Nathalie Richard (Véro).