Eerder gepubliceerd op de website van Cineville:
Films zijn er niet zomaar. Filmmaken is een woest proces, van de scriptfase tot de postproductie. Crowdfundingsplatform CineCrowd barst van de interessante en eigenzinnige filmmakers en hun projecten. Maurice van Turnhout neemt elke maand een kijkje bij zo’n project: een kijkje in de hemel en de hel van het filmmaken. In deze derde aflevering een gesprek met Eddy Terstall over de productie van de romantische komedie DEAL, die deze week in roulatie gaat. Maurice trof Eddy voor en tijdens zijn feestelijke première afgelopen maandag.
In de foyer van EYE is de rode loper uitgerold. Glamourmomenten als deze vormen geen uitzondering meer in de Nederlandse filmwereld, en de meeste premièregasten poseren geroutineerd voor de camera’s. Theodor Holman is de enige die een zucht van verlichting slaakt wanneer hij het einde van de loper heeft gehaald, alsof hij zojuist spitsroeden heeft moeten lopen. Eddy Terstall, de spil van de avond, oogt ontspannen.
Het scheelde niet veel of filmminnend Nederland was Terstall (1964, Amsterdam) kwijtgeraakt aan de politiek. In 2006 vroeg toenmalig PvdA-leider Wouter Bos hem om zich kandidaat te stellen voor de Kamerverkiezingen. ‘Ik heb tegen de partij gezegd: eigenlijk moet je dit helemaal niet willen, want dan heb je binnen no time een Lijst Terstall in de Kamer. Ik kan het toch nooit helemaal met een groep of een vereniging eens zijn. En filmregisseur is toch het laatste dictatoriale beroep, dus dat past goed bij mij. Op de set kan ik een verlicht despoot zijn.’
DEAL was een van de eerste filmprojecten die deels via CineCrowd werden gefinancierd. Reclamebureau OneBigAgency kwam op het idee om particuliere investeerders te lokken met een ‘eigen’ Eddy Terstall-filmpje. Voor iedereen die een bedrag doneerde, verfilmde Terstall zonder budget een idee, dat de donateur via een tweet had gepitcht. Eén euro stond gelijk aan één seconde filmtijd. ‘We hebben uiteindelijk meer draaitijd in deze Twitflicks gestoken dan in DEAL. Als je zo intensief bezig bent met geld bij elkaar te sprokkelen, ontwikkel je wel een sterk commitment naar je film.’
De opnamen van DEAL zouden oorspronkelijk in Scheveningen plaatsvinden, maar omdat de draaiperiode steeds werd uitgesteld, dreigde het Hollandse herfstweer roet in het eten te gooien. Toen opperde een van de sponsoren om zijn contacten in Barcelona aan te boren. ‘Qua tempo wilde ik toch al een soort Spaanse film maken. En in Barcelona hoefden we geen vergunningen te betalen. We konden er maar heel kort draaien, in totaal dertien dagen, dus we hebben locaties gezocht binnen een straal van vijfhonderd meter. Acht man crew. De equipment hebben we met een paar bakfietsen vervoerd.’
Yolanthe in plaats van Roberta
De hoofdrollen in DEAL worden vervuld door Teun Kuilboer en Roberta Petzoldt. De laatste is eigenlijk kunstenares en was op acteergebied een onbeschreven blad, maar daar liet Terstall zich niet door afschrikken. ‘Als ik Yolanthe Cabau had gecast in plaats van Roberta hadden we op 300.000 bezoekers kunnen rekenen, maar dan was het geen betere film geworden.’
DEAL begint met een beneveld gesprek, waarin barmeisje Petzoldt aan rijkeluisjongen Kuilboer vraagt hoeveel geld ze volgens hem waard zou zijn als hoer. Dit leidt tot een nogal ongemakkelijk akkoord tussen de twee. ‘De film gaat over het irrationele in de verhouding tussen mannen en vrouwen. Machtsverhoudingen kunnen elk uur wisselen. Ik zocht naar een situatie rond een man en een vrouw die bevriend zijn, en de erotische spanning die daarbij komt kijken. Sommige mannen worden boos van de film. Ik weet niet of het daarmee meteen een vrouwenfilm is, maar vrouwen zijn wel het meest enthousiast. Omdat de vrouw in deze film de baas is.’
Het scenario voor Terstalls volgende productie ligt al klaar. ‘De titel is ‘69, het wordt een komedie over babyboomers. Een soort liefdevolle trap na richting die generatie. Het gaat over twee vrienden die elkaar ontmoeten in hun studententijd en die uiteindelijk koningen van de grachtengordel worden. ‘69 gaat op z’n minst anderhalf miljoen kosten. Ter vergelijk, al mijn vorige films bij elkaar hebben nog geen vier miljoen gekost. Maar ‘69 speelt zich voor 40 % af in andere tijden, dus je moet veel met art direction oplossen. Dan kun je zo’n film niet voor een ton maken, zoals ik nu met DEAL heb gedaan.’
Het Filmfonds is enthousiast over ‘69, maar de omroepen zijn minder happig. ‘Die nemen liever een formule. Een boek van Robert Vuijsje, het koningshuis, een schrikbarend krantenknipsel, of een bekende serie, als het maar een merknaam heeft. Wanneer het dan toch flopt, kunnen ze in ieder geval zeggen: het lag niet aan ons. Ze durven geen risico te nemen. Het is crisis, iedereen is bang voor z’n baan. Maar zo gaan alle films wel heel erg op elkaar lijken.’
Libelle-gehalte
‘Van de oude Europese lidstaten geeft Nederland per hoofd van de bevolking verreweg het minste geld uit aan filmsubsidie. En dat wordt dus nog minder. Als je naar een gemiddeld Europees niveau wil moet je het budget minstens verdrievoudigen. Goed, het is crisis en dan moet er overal bezuinigd worden. Maar je kan op zijn minst de belastingvoorwaarden zo regelen als in bijvoorbeeld Duitsland of België, zodat het makkelijker wordt om in film te investeren. In de landen om ons heen worden op die manier veel cross-over films gemaakt, films die toegankelijk zijn en toch inhoud hebben. Hier gebeurt dat niet. Het is of heel artsy, of het heeft meteen een hoog Libelle-gehalte.’
In Nederland is er toch ook al geëxperimenteerd met een regeling die het investeren in zulke films aantrekkelijker maakte, de CV-constructie? ‘In het verleden zijn die constructies vaak misbruikt. Een heleboel tussenfiguren zijn daar stinkend rijk van geworden, en het heeft de belastingbetaler veel geld gekost. Bovendien heeft het nauwelijks een goede film opgeleverd, op Minoes na. Het creatieve deel van de sector is nooit geconsulteerd over hoe je binnen zo’n verdienmodel de kwaliteit kan waarborgen. De producenten zeiden tegen de makers: je staat zwak in de politiek als je niet met één mond spreekt. Maar wij waren het gewoon niet met hen eens. En wij zijn de makers. Het gaat om ons. De rest is periferie.’
Terstall heeft geen zin om films te maken waar hij zelf niet in gelooft, zelfs niet als hij dan makkelijker aan geldschieters zou komen. Met een glimlach: ‘Als ik aankondig dat ik Dikkertje Dap the Movie met Jantje Smit wil maken, bellen de omroepen me vandaag nog op om er geld in te steken. Misschien moet ik dat maar gewoon doen, dan kan ik ieder geval de komende twee jaar mijn telefoonrekening betalen.’
DEAL kwam tot stand via CineCrowd. De film wordt vanaf vandaag in zeventien zalen vertoond, over twee weken is hij ook te zien via UPC on demand. Later deze maand wordt DEAL ook in competitie vertoond op het Nederlands Film Festival.