THE COUNSELOR (regie: Ridley Scott).
The Counselor opent met het perfecte orgasme van Penélope Cruz. Het wordt haar bezorgd door Michael Fassbender, die daarvoor – zo wordt gesuggereerd – zijn mond en handen gebruikt. De scène oogt even steriel en gekunsteld als een reclamefilmpje. Voorafgaand aan de daad zien we de gezichten van de spelers, zonder zweet of blosjes, en een blote voet die onder de lakens uitsteekt.
Fassbender speelt een man die niet bij naam wordt genoemd, maar die meestal als ‘counselor’ wordt aangesproken. Raadsman wil het hart van Laura (Cruz) veroveren met een peperdure diamant. Zo zijn de vrouwtjes nu eenmaal, lijkt hij te denken: ze vertellen je wel dat een orgasme volstaat, maar hoe kan je dat ooit zeker weten? Raadsman ontvangt gratis advies van de Amsterdamse diamantslijper (Bruno Ganz) bij wie hij de steen koopt: volgens hem is een diamant altijd een memento mori, een juweel dat een waarschuwing bevat. Oppassen geblazen dus.
Helaas, in het opvolgen van andermans goede raad is Raadsman geen ster. Om de diamant te kunnen bekostigen mengt hij zich in een drugsdeal die is opgezet door Reiner (Javier Bardem), een crimineel met een permanent lodderige oogopslag. Raadsman en Reiner gaan vriendschappelijk met elkaar om. Ze praten over het leven, en vooral over de vrouwen in hun leven. Volgens Reiner hebben vrouwen geen vezeltje moraal in hun botten, en Raadsman lijkt dat zwijgend te beamen.
Reiners waarschuwing aan het adres van de Raadsman is minder cryptisch dan die van de diamantslijper: als Raadsman eenmaal in de onderwereld stapt, is er voor hem geen weg meer terug. Hij zal zich voor een morele afweging geplaatst zien, juist op een moment dat hij het niet verwacht. Raadsman neemt dit ter kennisgeving aan, zich niet realiserend dat hij middenin dat moment zit.
Vervolgens ontvouwt zich het worst case scenario dat Reiner en zijn contactman Westray (een onderkoelde Brad Pitt) aan Raadsman hebben voorspeld. Het verhaal van The Counselor werkt beklemmend, omdat het een verhaal zonder verrassingen is. Als kijker ga je schrap zitten voor wat onvermijdelijk komen gaat. De vraag is niet: wat gaat er nu weer gebeuren? De vraag is: waarom heeft Raadsman ondanks al die voorkennis toch ja gezegd tegen een criminele klus? Was dat enkel uit hebzucht? En waar bestond die hebzucht dan uit? De wens om een vrouw met huid en haar te bezitten?
Inktzwarte toon
De elliptische manier van vertellen doet een beetje denken aan Ridley Scotts magistrale eerste speelfilm, The Duellists (1977). In deze verfilming van Joseph Conrads verhaal wordt een officier in de Napoleontische tijd (Keith Carradine) tot een duel uitgedaagd door een collega-officier (Harvey Keitel). De aanleiding is een futiliteit, die door Keitel tot principekwestie wordt opgeblazen. Carradine is van het ene op het andere moment veroordeeld tot een strijd met een onverzoenlijke rivaal, die opereert volgens codes waar Carradine met zijn hoofd niet bij kan. Maar in dit verhaal zijn er in ieder geval nog twee mogelijke uitkomsten: Carradine kan het duel winnen, of hij kan het verliezen.
De titelfiguur van The Counselor belandt uiteindelijk aan de achterkant van de drugswereld, ergens om en nabij de Mexicaanse grens (het favoriete morele niemandsland van veel Amerikaanse filmers en schrijvers). Je zou het eigenlijk beter de voorkant van de drugswereld kunnen noemen, omdat deze kant veel dichter bevolkt is. In de Werdegang van Raadsman zit geen greintje hoop op betering van zijn persoontje, en evenmin is er genoegdoening in de vorm van zoete wraak. We zijn als kijker enkel getuige van de logische consequenties van die ene fatale keuze. Voor morele afwegingen is het voorgoed te laat.
The Counselor slaat daarmee een consequent inktzwarte toon aan. Dat krijg je blijkbaar als je twee auteurs op leeftijd, regisseur Scott (76) en schrijver Cormac McCarthy (80), voor het eerst bij elkaar zet. De dialogen die McCarthy heeft geschreven zijn uitermate gezwollen. Scott tuigt ze niet op met de relativerende ironie van de Coen Brothers, wier No Country for Old Men (2007) was gebaseerd op een roman van McCarthy. Bij de Coens lag het spreektempo van de acteurs een stuk lager. Scott probeert de teksten van McCarthy te verzoenen met naturel acteren, wat misschien niet helemaal werkt.
The Counselor is even vitaal (want vol bizarre gebeurtenissen) als doods (want alles wat er gebeurt is onomkeerbaar). Bovendien is de film doordrongen van een paranoia jegens vrouwen die we eerder in de filmgeschiedenis bij Hitchcock, Godard en ontelbare anderen tegenkomen. De intrige begint nadrukkelijk bij twee mannen die de vrouwen in hun leven niet (kunnen? willen?) begrijpen. Raadsman is tamelijk hypocriet in zijn omgang met het andere geslacht, Reiner is wanhopiger en daarom eerlijker. Hij maakt er geen geheim van dat hij bang is voor vrouwen. Daar geven McCarthy en Scott hem ook alle aanleiding toe: Cameron Diaz speelt als Reiners liefje Malkina een femme fatale die is samengesteld uit de meest verdorven eigenschappen van alle femmes fatales uit de film noir. Zij helpt zichzelf wel aan diamanten, of als het moet aan een orgasme. Daar heeft ze geen man voor nodig. De ijzige Malkina belichaamt wat Raadsman en Reiner boven alles vrezen: hun overbodigheid.
The Counselor. 2013, Verenigde Staten / Verenigd Koninkrijk, 117 min., kleur. Regie – Ridley Scott; Productie – Paula Mae Schwartz, Steve Schwartz, Ridley Scott en Nick Wechsler; Scenario – Cormac McCarthy; Camera – Dariusz Wolski; Montage – Pietro Scalia; Production design – Arthur Max; Kostuums – Janty Yates; Muziek – Daniel Pemberton; Met: Michael Fassbender (Counselor), Penélope Cruz (Laura), Cameron Diaz (Malkina), Javier Bardem (Reiner), Brad Pitt (Westray), Bruno Ganz(Diamantier), Rosie Perez (Ruth), Toby Kebbell (Tony), Édgar Ramírez (Priester), Dean Norris (Koper), Rubén Blades (Jefe), Goran Visnjic (Bankier).