Eerder gepubliceerd op 24 maart op de website van Cineville:
Met American Sniper verfilmde Clint Eastwood de memoires van Irak-veteraan Chris Kyle, controverse was het gevolg. Hoofdrolspeler Bradley Cooper zegt: geen paniek, het is een western! Alsof dat helpt.
In American Sniper verzamelt scherpschutter Chris Kyle (Bradley Cooper) 255 kerfjes op zijn geweer. Ingewikkeld zit zijn wereld niet in elkaar: hij is in Irak om zijn makkers en zijn vaderland beschermen. Maar tussen die filosofie en het overhalen van de trekker zitten meer grijstinten dan E.L. James kan beschrijven. Wat te doen als een klein kind een granaat wil gooien naar een tank van Kyle’s compagnie? Is Kyle dan bereid om, vanuit een gedeelde moraal, een immorele daad te stellen?
De Verenigde Staten zijn gepolariseerd door de Irak-oorlog, en daardoor wordt Clint Eastwoods film nu volgens een rigide zwart-wit schema beoordeeld: was je tegen de oorlog, dan ben je ook tegen American Sniper. Geschrokken van de controverse framet Bradley Cooper de film in een aantal interviews als western. Als een verhaal over een nieuwe sheriff die orde op zaken komt stellen in de stad, en het aan de stok krijgt met een scherpschutter die aan hem gewaagd is.
De structuur van het westernduel is inderdaad onmiskenbaar bij American Sniper, maar daarmee is de angel nog niet uit de film. Hollywood kent immers een lange traditie van oorlogsfilms die eigenlijk westerns zijn, en westerns die eigenlijk oorlogsfilms zijn. Zoals American Sniper een western is vermomd als oorlogsfilm, zo maakte Sam Peckinpah met The Wild Bunch (1969) bijvoorbeeld een oorlogsfilm vermomd als western.
In The Wild Bunch smokkelt een bende outlaws, onder aanvoering van Pike Bishop (William Holden), wapens naar Mexicaanse rebellen. Pike en zijn mannen zijn bikkelharde overlevers, enkel loyaal aan elkaar. Criticus Richard Slotkin duidde The Wild Bunch in zijn boek ‘Gunfighter Nation’ als een allegorie voor de Vietnamoorlog, die toen in volle gang was. Onder invloed van gruwelijke journaalbeelden had Peckinpah de hevigheid van de geweldsscènes met factor 10 opgeschroefd.
Zowel The Wild Bunch als American Sniper laten zien hoe geweld, eenmaal ontketend, alle facetten van het leven binnendringt. De meest frappante overeenkomst tussen de twee films is de rol die kinderen erin spelen, en de manier waarop kinderen het geweld van volwassenen imiteren. In American Sniper raapt een klein jongetje de raketwerper van een getroffen strijder van de grond, en richt die op een tank. Tijdens de bloederige finale van The Wild Bunch wordt antiheld Pike in de rug geschoten door een jongetje in legeruniform. In een fractie van een seconde hebben deze kinderen hun onschuld verspeeld.
Toch valt bij Peckinpah zelfs aan die onschuld nog te twijfelen. In de openingsscène van The Wild Bunch duwen enkele kinderen een schorpioen met een takje in een nest krioelende rode mieren. In een kring staan de kinderen om het arme dier heen, giebelend om zijn doodsstrijd.
Als kind krijgt Chris Kyle van zijn vader geleerd dat geweld soms noodzakelijk is om de zwakkeren te verdedigen, zo toont Eastwood in American Sniper. Kyle moet de herdershond zijn, die de schapen tegen de wolven beschermt. Hij stelt zijn vader gerust: door zijn broertje tegen pestkoppen te beschermen, heeft hij instinctief het goede gedaan. Datzelfde instinct voert hem naar Irak, waar het aanzienlijk lastiger te bepalen is wie er tot de schapen en wie tot de wolven behoren.
Bradley Cooper hoopt de gemoederen te sussen door American Sniper als western te presenteren, maar de western is al meer dan een eeuw lang het gedroomde Amerikaanse genre om vraagstukken over geweld aan de kaak te stellen. Daar hoort ook reflectie op Amerika’s oorlogen bij.
In The Wild Bunch toonde Sam Peckinpah een wereld in permanente staat van oorlog, een wereld die enkel uit wolven en schapen bestaat. Dat is overzichtelijk, maar ook wat fatalistisch: we zijn allemaal al naar de verdommenis, er is niets meer aan te doen. Het is de tussencategorie van de herdershond, de trouwe huisvriend met bloed op zijn vacht, die de kijker van American Sniper dwingt om over zijn eigen positie na te denken. Politieker en moreler kan het haast niet.